नयीदिल्ली,25अप्रैल(भाषा)प्रधानन्यायाधीशरंजनगोगोईकोफंसानेकीबड़ीसाजिशऔरमुकदमोंकीसुनवाईकेलियेशीर्षअदालतमेंबेंचफिक्सिंगकेआरोपोंकीजांचकेलियेउच्चतमन्यायालयनेबृहस्पतिवारकोसेवानिवृत्तन्यायाधीशएकेपटनायककीएकसदस्यीयसमितिनियुक्तिकी।समितिकीजांचपूरीहोनेकेबादन्यायमूर्तिपटनायकसीलबंदलिफाफेमेंअपनीरिपोर्टन्यायालयकोसौंपेंगे।इसकेबादअधिवक्ताउत्सवसिंहबैंसकेदावोंसेसंबंधितमामलेमेंआगेसुनवाईहोगी।न्यायालयनेसीबीआईऔरगुप्तचरब्यूरोकेनिदेशकोंऔरदिल्लीकेपुलिसआयुक्तकोन्यायमूर्तिपटनायककीजांचकेदौरानआवश्यकतापड़नेपरउन्हेंहरतरहसेसहयोगकरनेकानिर्देशदियाहै।पीठनेइसजांचमेंमददकेलियेलोगोंकीजरूरतकामसलासमितिपरछोड़दियाहै।न्यायमूर्तिअरूणमिश्रा,न्यायमूर्तिआरएफनरिमनऔरन्यायमूर्तिदीपकगुप्ताकीतीनसदस्यीयविशेषपीठनेअपनेआदेशमेंस्पष्टकियाहैकियहजांचप्रधानन्यायाधीशकेखिलाफयौनउत्पीड़नकेआरोपोंपरगौरनहींकरेगी।पटनायकसमितिकीजांचकेनतीजेप्रधानन्यायाधीशकेखिलाफशिकायतपरकार्यवाहीकरनेवालीआंतरिकसमितिकोप्रभावितनहींकरेंगे।विशेषपीठनेअपनेआदेशमेंकहा,‘‘संपूर्णतथ्योंऔरअधिवक्ताउत्सवसिंहबैंसकेहलफनामेपरविचारकेबादहमशीर्षअदालतकेसेवानिवृत्तन्यायाधीशन्यायमूर्तिएकेपटनायककोबैंसद्वाराहलफनामेमेंलगायेगयेआरोपोंकीजांचकेलियेनियुक्तकररहेहैं।’’पीठनेस्पष्टकियाकिवह‘‘प्रधानन्यायाधीशद्वारादुर्व्यवहारकेआरोपोंपरगौरनहींकरेंगे।’’पीठनेयहभीकहाकि‘‘जांचकेनतीजेऔरउसकीरिपोर्ट’’उसआंतरिकजांचकोप्रभावितनहींकरेगीजिसकेलियेपहलेआदेशदियाजाचुकाहै।पीठनेआगेकहा,‘‘सीबीआईऔरआईबीनिदेशकतथादिल्लीकेपुलिसआयुक्तआवश्यकतापड़नेपरन्यायमूर्तिपटनायककोउनकीजांचमेंसहयोगकरेंगे।’’पीठनेबैंसद्वारादाखिलहलफनामेसीलबंदलिफाफेमेंन्यायमूर्ति(सेवानिवृत्त)पटनायककोसौंपनेकाभीआदेशदिया।आदेशलिखातेसमयपीठनेशुरूमेंहीकहा,‘‘हमनेफैसलाकियाहैकिअधिवक्ताचुनिन्दादस्तावेजोंपरविशेषाधिकारकादावानहींकरसकताहैऔरउसेजबभीजरूरतहोगीसारीसूचनाकीजानकारीदेनीहोगी।’’न्यायालयने,इससेपहले,न्यायपालिकापर‘‘सुनियोजितहमले’’कोलेकरबृहस्पतिवारकोअपनीनाराजगीव्यक्तकीऔरकहाकिअबदेशकेअमीरोंतथाताकतवरलोगोंकोयहबतानेकासमयआगयाहैकिवे‘‘आगसेखेलरहे’’हैं।शीर्षअदालतनेप्रधानन्यायाधीशरंजनगोगोईकोयौनउत्पीड़नकेआरोपोंमेंफंसानेकीएकबड़ीसाजिशकादावाकरनेवालेअधिवक्ताउत्सवसिंहबैंसकेमामलेकीसुनवाईकेदौरानयेटिप्पणियांकीं।पीठनेकहा,‘‘पिछलेकुछसालोंमेंइससंस्थाकेसाथजोव्यवहारहोरहाहै,यदियहीहोगातोहमबचेंगेनहीं।इससमयसुनियोजितहमलाहोरहाहै।इससंस्थाकीछविधूमिलकरनेकासुनियोजितखेलचलरहाहै।’’न्यायमूर्तिमिश्रानेपिछलेसालन्यायपालिकाकोविवादोंकीचपेटमेंलेनेवालीघटनाओंकेसंदर्भमेंटिप्पणीकीकिअभीभीसच्चाईसामनेनहींआयीहै।पीठनेकहा,‘‘लोगोंकोसच्चाईपतालगनीचाहिए।यहसबचलरहाहैऔरइसेबंदकरनाहोगा।’’पीठनेकहा,‘‘क्यादेशकेधनवानऔरताकतवरयहसोचतेहैंकिवेसुप्रीमकोर्टकोरिमोटसेकंट्रोलकरसकतेहैं।’’इसबातकाजिक्रकरनाजरूरीहैकिपिछलेसाल12जनवरीकोशीर्षअदालतकेचारवरिष्ठन्यायाधीशों-न्यायमूर्तिजेचेलामेश्वर,न्यायमूर्तिरंजनगोगोई,न्यायमूर्तिमदनबीलोकूरऔरन्यायमूर्तिकुरियनजोसेफनेअभूतपूर्वकदमउठातेहुयेप्रेसकांफ्रेसकीथीजिसमेशीर्षअदालतमेंमुकदमोंकेआबंटनसहितअनेकमुद्देउठायेगयेथे।इनन्यायाधीशोंनेकहाथाकिकुछऐसेमुद्देहैंजोदेशकीसर्वोच्चअदालतकोप्रभावितकररहेहैं।शीर्षअदालतनेभीबृहस्पतिवारकोकहाकिन्यायपालिकामेंइतनासबकुछहोरहाहैऔरजबकोईव्यक्तिइसेदुरूस्तकरनेकाप्रयासकरताहैतोउसेबदनामकियाजाताहै।पीठनेविस्तारमेजायेबगैरहीकहा,‘‘हमब्लैकमेलिंगकीइससीमातकआगयेहैं।आपकोमालूमनहींकिक्याचलरहाहै।’’न्यायालयनेकहाकिनानीपालखीवाला,फलीनरिमनऔरकेपरासरनजैसेप्रबुद्धविधिवेत्ताओंनेइसमहानसंस्थाकोबनानेमेंमहत्वपूर्णयोगदानदियाहैऔरअबआयेदिनबेंचफिक्सिंगकेबारेमेंखबरेंसुननेकोमिलतीहैं।पीठनेकहाकिचारपांचफीसदीलोगइससंस्थानकानामबदनामकररहेहैंऔरन्यायाधीशहोनेकेनातेहमचिंतितहैंकिहमयहांकैसेपहुंचगये।हमबहुतहीचिंतितहैं।अबसमयआगयाहैकिहमखड़ेहोंऔरइसदेशकेधनवानऔरताकतवरलोगोंसेकहेंकिवेऐसानहींकरसकते।आपआगसेखेलरहेहैं।’’आगेपीठनेकहा,‘‘हरदिन,हरकोईहमपरदबावडालनेकीकोशिशकरताहै।’’पीठनेयेतल्खटिप्पणियांउसवक्तकींजबसालिसीटरजनरलतुषारमेहतानेकहाकिजांचकरानेकीबजायेबैंसकेआरोपोंकीतहतकजानेकेलियेविशेषजांचदलसेजांचकरायीजानीचाहिए।इससेपहले,सवेरेबैंसनेअपनेदावोंकेसमर्थनमेंसीलबंदलिफाफेमेंअतिरिक्तहलफनामादाखिलकिया।पीठनेअटार्नीजनरलकेकेवेणुगोपालसेबैंसद्वाराकुछदस्तावेजअधिवक्ताकानूनकेप्रावधानोंकेतहतसंरक्षितहोनेसंबंधीविशेषाधिकारकेदावेकेबारेमेंपूछा।वेणुगोपालनेकानूनकेप्रावधानोंकाहवालादेतेहुयेकहाकिइसमामलेमेंवकीलऔरमुवक्किलकामुद्दानहींहैक्योंकिबैंसनेअपनीव्यक्तिगतहैसियतमेंहलफनामादाखिलकियाहैऔरइसलिएवहचुनिन्दादस्तावेजोंपरविशेषाधिकारकादावानहींकरसकते।उच्चतमन्यायालयबारएसोसिएशनकेअध्यक्षऔरवरिष्ठअधिवक्ताराकेशखन्नानेपीठसेकहाकिन्यायालयकोमामलेसेसंबंधितकोईभीदस्तावेजमंगानेकाअधिकारहैऔरबैंसचुनिन्दादस्तावेजोंपरविशेषाधिकारकादावानहींकरसकते।इसपरन्यायमूर्तिनरिमननेकहा,‘‘किसीभीस्थितिमेंदस्तावेजोंकेनिरीक्षणकाअधिकारहमेशाउपलब्धहै।’’इसमामलेमेंव्यक्तिगतरूपसेपेशवरिष्ठअधिवक्ताइन्दिराजयसिंहनेपीठसेकहाकिउसेयहस्पष्टकरनाचाहिएकिबैंसकेहलफनामेपरसुनवाईऔरप्रधानन्यायाधीशकेखिलाफयौनउत्पीड़नकेआरोपोंकीजांचकेलियेअलगजांचसमितिकीकार्यवाहीमेंकोईसंबंधनहींहै।पीठनेकहा,‘‘यहबहुतहीसंगीनआरोपहैकिबेंचफिक्सिंगकातरीकाअपनायागयाऔरजबवेइसमेंविफलहोगयेतोयहांघूमरहेकुछफिक्सरोंनेयहकरनेकाप्रयासकिया।’’न्यायमूर्तिमिश्रानेजयसिंहसेकहा,‘‘आपकोसमझमेंनहींआरहाहैहमक्याकररहेहैं।आपकोमालूमहीनहींहैकिइनसीलबंदलिफाफोंमेंक्याहै।’’हालांकि,जयसिंहनेपीठसेकहाकिबैंसकीपृष्ठभूमिकीजांचकीजानीचाहिएताकियहस्पष्टहोसकेकिवहबेदागतरीकेसेन्यायालयआयेहैं।प्रधानन्यायाधीशपरयौनउत्पीड़नकेआरोपोंकीखबरेंसामनेआनेपरशीर्षअदालतने20अप्रैलको‘न्यायपालिकाकीस्वतंत्रतासेसंबंधितअत्यधिकमहत्वकासार्वजनिकमामला’शीर्षकसेसूचीबद्धप्रकरणकेरूपमेंअभूतपूर्वतरीकेसेसुनवाईकीथी।इसकेबादहीअधिवक्ताउत्सवसिंहबैंसनेन्यायालयमेंएकहलफनामादायरकरदावाकियाथाकिप्रधानन्यायाधीशकोयौनउत्पीड़नकेआरोपमेंफंसानेकीबहुतबड़ीसाजिशहै।हलफनामेंमेंकियेगयेदावेकेपरिप्रेक्ष्यमेंन्यायालयनेबैंसकोनोटिसजारीकरउन्हेंअपनेइसदावेकेसमर्थनमेंआवश्यकसामग्रीपेशकरनेकानिर्देशदियाथा।